Waterlandtocht

De Waterlandtocht 2019
 
Roeiend langs de Wormer naar de befaamde Zaanse Schans, langs 'de schilderijen van Claude Monet', die  in 1871  schilderende  vanaf de Zaan.
 
De PRV de Where  in Purmerend weet met haar Waterland tocht dit jaar vele roeiers vanuit Oost Nederland te boeien. Toen we daar op zondagochtend  16 juni, vroeg in de ochtend arriveerden, troffen we daar ook een  14  tal roeiers van de Grift uit Apeldoorn en een viertal roeiers van Jason uit Arnhem. Altijd goed elkaar te treffen als buren, het Isala team bestond uit vier roeiers; Job, Ton Marica en ondergetekende, we gingen roeien in de Overwhere, een C3x. Er waren rond veertig roeiers voor deze Waterland tocht, welke begon met het  het roeien  onder de bruggen van Purmerend door, naar het Noord Hollandskanaal. Een kanaal dat in 1820 werd  open gesteld, om Amsterdam, na de verzanding van de Zuiderzee, in het Zuid westelijk gebied, toch een opening te geven naar de Noordzee, via de kustplaats Den Helder. Hier kwamen toen de schepen met oa houttransporten uit Scandinavie aan,  het hout werd vervolgens vandaar  in standaard vlotten met paarden gejaagd naar oa  de 170 houtzaagmolens  aan de Zaan. Zwaar werk voor deze jaagpaarden, realiseerden we ons, toen wij  met een stevige wind tegen  op roeiden naar de verbinding van het NH kanaal met de boezem van de Wormer. Het roeiwater vernauwde daar, met  eindeloos riet aan beide kanten en nu en dan een woonboot. Maar: een van de weinige bruggen die we moesten passeren  werd wel  gebruikt door de organisatoren  om ons van 4  kartons appelsientje te voorzien, vanuit een  flinke heen en weer zwaaiende bus  aan een touw onder de brug. De stuurman wist de appelsap te bemachtigen, maar de route kaart ging overboord. Maar in linie roeiend  langs de oneindig lijkende rietkragen  van de droogmakerij de Wormer, wisten we  de smalle doorgang  met woonboten van het dorpje  Wormer te bereiken. Mooi wonen langs dit water en toch in de stad, dachten we. Met als achterland de Wijde Wormer, de droogmakerij die in  1620 was  drooggemalen  met de toen  nieuwe technologie van de  windmolen met waterscheprad.Er was  toen grote behoefte aan landbouwgrond voor de voedsel productie naar het zeer snel groeiende Amsterdam. Ook de Purmer(1622) en de Schermer(1635) zouden volgen, het waren  investeringsprojecten  van welgestelde kooplieden, werkend in compagnieën, die  hun geld  met jaarlijkse graanoogsten terug verdienden. Het achtervoegsel –mer bij Wormer, Purmer en Schermer, duidt op  de betekenis 'zee', als naam voor de grote waterplassen welke deze droogmakerijen, eeuwen lang geweest waren,  groter wordend door regelmatige zuidwestelijke stormen..
 
Na het passeren van het dorpje Wormer, met het  beroemde veer,  kwamen we uit  op het brede stroomgebied van de West  Zaan met zijn beroemde en schilderachtige   Zaanoevers, vol  industriele activiteiten. Rond  de helft van de  17e eeuw was dit het 'industriele' hart van Holland en van heel  Europa, met wel  900 windmolens, en veel houtzagerijen, scheepswerven,walvisvaarders, olieslagerijen…Bekend is dat de Czaar Peter de Grote uit Rusland   in 1699  aan de Zaan een kijkje kwam nemen en er tijdelijk ging wonen om de  unieke hollandse ambachtskunst bij scheepsbouw af te kijken..hij gaf tenslotte als dankbaarheid  de nieuwe hoofdstad van zijn Rusland, een Hollandse naam, St.Petersburg.
 
In het begin van de 19e eeuw wilde ook Napoleon wel eens  zien hoe dit beroemde Zaanse industrie gebied er uitzag, en welk een Hollandse schoonheid er te zien was. Hij bezocht het Czaar Peterhuis in Zaandam, vlak voor zijn  grote tocht naar Rusland,  en  maakte een zeiltocht op de Zaan, 'Sans pareille' (zonder een gelijke)  zou  Napoleon toen hebben uitgeroepen….!
 
monet250pxIn 1870 kwam de later wereld beroemd geworden franse schilder Claude Monet ook naar  het wonderschone  Zaandam, met zijn schilderachtige  theekoepels,en  houten woon-  en botenhuizen  aan de Zaanoevers. Hij schilderde er in zijn Zaanse tijd  de 28 schilderijen omvattende Zaanse collectie, allen aan of op de Zaan, nu wereld beroemd en heel veel miljoenen waard.
In de loop van de 19e eeuw kwam  de omslag  van windenergie naar energie  uit  stoom machines, langzamer hand moesten veel windmolens stoppen, de gevestigde namen waren Duijvis, Wessanen, Cacao de Zaan. Later kwamen daar namen  bij die  nu heel bekend zijn als Verkade en Albert Heijn met hun levensmiddelen productie en distributie. Ook Bruynzeel en Pont  zijn nog steeds bekende namen in de houthandel en  industrie.
 
Gelukkig waren  voor ons roeiers nog steeds een aantal zeer fraaie houten  theekoepels en  Zaanse woonhuizen aan het water te zien, zeg maar bijna met een Museum status, maar de meeste zijn verdwenen om plaats te maken voor moderne industriële gebouwen, waar bij vooral het grote gebouw  van Duijvis opviel, (Duijvis, voor als er een fuif is, zong Gerard Cox!).
Maar al roeiend op de brede Zaan kwam plotseling de   beroemde Zaanse Schans in zicht, met allemaal draaiende molens, met zeilen op  de wieken in de stevige wind, rondvaart boten uit Amsterdam voeren af en aan. Wat was dit een genieten al roeiend onze Waterland tocht, op zoek  naar het vlot van de  Wormerveerse Roeivereniging de Zaan, welke gelegen was tegenover de  molens van de Zaanse Schans. Toeval bestaat niet,  we werden aldaar zelfs met muziek onthaald…eerlijk gezegd waren we wel aan een lunch pauze toe. De  ontvangst bij de Zaan was allerhartelijkst met extra koek  en extra 'haven' muziek, de sterke verhalen over en  weer kwamen van zelf op tafel…
 
Voor  het tweede deel van de Waterland  tocht, moesten we voor twee uur het sluisje naar het Jisperveld hebben gepasseerd, omdat er tussen 14.00 uur en 15.00  uur niet zou worden geschut.
Op weg naar het sluisje  roeiend op de Noord Zaan troffen we alweer veel industriële gebouwen, deels niet meer in bedrijf. Soms kon je zien dat ze  een woon bestemming hadden gekregen, zoals  gebouw de Adelaar, andere grote  industriële complexen zoals cacao fabriek de Zaan, draaien  op volle toeren, maar nu wel als onderdeel  van een multinational uit Maleisië,  of Gerkens nu onderdeel van Cargill. Opmerkelijk is dat Zaandan nog steeds het Europees centrum is voor   de verwerking van cacaobonen tot chocolade producten. Een positie opgebouwd in de loop van de laatste driehonderd jaar.
 
Tegenover het kleine sluisje naar het Jisperveld bevond zich het voormalige grote  complex van Wessanen en Laan,  voor het laatst draaiend onder de naam Meneba, maar nu wachtend op een definitieve bestemming. Een herbestemming met woonfuncties of toch maar afbreken dit industriële monument. De beslissing hierover in de lokale politiek is nog niet genomen hoorde ik van onze mede roeiers. In de Sluis naar  het Jisperveld werden  we goed geholpen door de vrijwilligers van de PRV De Where, ook de muziek maakte het wachten voor en in de kleine sluis  aangenaam en korter.
Eenmaal uit de sluis en een meter lager waterpeil, kon de overgang niet groter zijn. Wat een prachtig natuurgebied,  in beheer bij Natuurmonumenten, een van de grootse veenweiden gebieden van West Europa. Met ook de beroemde vogels welke daarbij horen.zoals  onze nationale weidevogel de Grutto. Het was soms wel eens lastig om onze route snel te vinden omdat alle dwarssloten op elkaar leken. Maar toen we onze groene betonning in dit groene gebied weer gevonden hadden, was het  snel koersen op de sluis welke ons weer naar het NH Kanaal zou brengen Onderweg open akkers passerend  met weidevogels als onze Grutto, maar ook met  weidende koeien, welke met bootjes tussen de eilandjes in het Jisperveld vervoerd worden, leuk om te zien.
 
In de kleine sluis moesten we wel met riem en pikhaak ons  goed aansluiten om zonder problemen en weer met sleephulp van de vrijwillgers van De Where het Noord Hollands Kanaal op te zoeken.
 
We verlieten  een wel  zeer fraai  en groen natuurgebied het Jisperveld  dat bij natuurmonumenten zeker in goede handen is, maar wel een groot verschil met de schilderachtige en drukke industriële  Zaanoevers.  Zo zit het fraaie Waterland in elkaar, een zeer uniek gebied om al roeiend te verkennen, met grote verschillen en veel historie welke nog steeds in  het landschap is terug te vinden.
 
Aangekomen op het vlot van onze  gastheer, was het feest. Het ons al vertrouwde orkest speelde, en elk team werd uitgenodigd een lied te componeren  op de muziek van Vader Jacob met het meerstemmige refrein. Het lukte ons een  eenvoudig, maar ook fraai lied te rijmen, olv van Marica, helaas vielen we net niet  in de prijzen.
Met  een heerlijk Grieks buffet werd gezamenlijk rond 18.00 uur deze  zeer geslaagde  Waterland tocht zonnig afgesloten. Ook nu boden wij zoals gebruikelijk onze gastheer, als dank voor gorte inzet en gastvrijheid, een prachtige schildering van Ton de Haas aan, ditmaal de Grutto. Onze Grutto hangt nu in de bestuurskamer van de PRV De Where, wij komen daar graag terug en  wij hebben hen uitgenodigd om een keer op de Ijssel te komen roeien , op zoek naar onze ooievaars..
 
Pieter Arkesteijn

Kijk hier voor meer foto's op facebook